Στη μνήμη του αγαπημένου μας λυράρη Χάιτα. Γράφει η Βάσω Καραγιαννοπούλου-Πουλτίδου

Στις 27-2-2018 επισκέφθηκα τον σεμνό μας λυράρη στο σπίτι του (94 ετών τότε) και μου παραχώρησε μια συγκινητική και αυθόρμητη συνέντευξη.

Μαθαίνοντας την απώλειά του, σε ηλικία  98 ετών,  νομίζω ότι αξίζει να  τη μοιραστώ μαζί με όλους τους Πόντιους που είχαν τη χαρά και την τιμή να τον γνωρίσουν και ως άνθρωπο αλλά και ως καταξιωμένο (βιρτουόζο) μοναδικό για το έργο και την προσφορά του ΛΥΡΑΡΗ.

Ο  Χαϊτίδης  Παναγιώτης  (ΧΑΪΤΑΣ)   γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1924 πάνω στο πλοίο που μετέφερε τους Μικρασιάτες  πρόσφυγες από τον Πειραιά στη  Θεσσαλονίκη.  Γονείς του ήταν ο Θεόδωρος Χαϊτίδης και η Συμέλα  Καραγιαννίδου,  που καταγόταν από το Κόβτεμπε (χωριό με πρασινάδα) του Πόντου. Όταν έφθασαν στη Θεσσαλονίκη, όλους τους πρόσφυγες τους κούρεψαν και τους έβαλαν σε καραντίνα. Ο πατέρας του μαζί με τον μεγάλο του αδελφό στη συνέχεια μετακινούνται από την Θεσσαλονίκη στο Αγγελοχώρι. Στον τόπο αυτό υπήρχε  ελονοσία .

Την άνοιξη ο μεγάλος αδελφός του πατέρα του ξεκίνησε ποδαράτα στην αναζήτηση νέου τόπου εγκατάστασης. Έτσι ποδαράτα φτάνει στην Νάουσα από εκεί στο Άνω Γραμματικό και στη συνέχεια  στους Πύργους (Κατράνιτσα). Το μέρος δεν του άρεσε και τελικά φτάνει στο Μεσόβουνο (Κρέμιτσα), όπου γοητεύτηκε από τον ωραίο κάμπο, τα πλούσια νερά, τους 7 νερόμυλους και το άριστο κλίμα.  Πάλι ποδαράτα επιστρέφει στο Αγγελοχώρι, ενημερώνει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του για το νέο μέρος  και μετακινούνται όλοι μαζί στο Μεσόβουνο. Στο μεταξύ ο Παναγιώτης είχε βαφτιστεί στο Αγγελοχώρι.

Την Άνοιξη λοιπόν με το γαϊδουράκι ανεβαίνουν στο Μεσόβουνο και  μένουν  σε ένα τουρκικό σπίτι (είχαν απομείνει 8 οικογένειες Τούρκων).  Τους δόθηκε κλήρος και ασχολήθηκαν με τα καπνά και την κτηνοτροφία. Το 1941 οι Γερμανοί καίνε το χωριό και σκοτώνουν 157 άτομα, μαζί και τον πατέρα του.  Από τότε κάθε χρόνο -στις 23 Οκτωβρίου- γίνεται μνημόσυνο για τους δολοφονηθέντες.  Ο ίδιος σώζεται, καθώς ο διερμηνέας των Γερμανών τον προτρέπει  ψιθυριστά να πει ότι είναι 15 χρονών, ενώ ο ίδιος ήταν 16 χρονών. Οι Γερμανοί  στέλνουν εξορία τον ίδιο και την μητέρα του σε βουλγαροχώρι κοντά στη Φλώρινα. Μόλις ηρέμησε η κατάσταση επέστρεψαν ξανά στο Μεσόβουνο. 

Το 1943 παντρεύτηκε την Σοφία Φανιάδου από την Κουτσούφλιανη. Το 1944 γεννήθηκε το πρώτο τους παιδί, ο Θεόδωρος. Το 1944 επιστρέφουν οι Γερμανοί καίνε ξανά το χωριό και εκτελούν 108 άτομα,  όλους αμάχους. Την ίδια χρονιά σκοτώνεται από αντάρτες στο βουνό και η μια από τις τρεις αδερφές του. Σήμερα η  αδερφή του Αγάπη είναι παντρεμένη  και ζει στο Μεσόβουνο, ενώ η Μυροφόρα στο Λουτροχώρι.  Με την σύζυγό  του Σοφία έκαναν 8 παιδιά: τον Θεόδωρο, τον Μιλτιάδη, την Άννα, τον Αναστάσιο, την Θεοδούλα, την Χαρίκλεια, τον Κωνσταντίνο (Χοροδιδάσκαλο στην Εύξεινο Λέσχη Νάουσας) και τον Θωμά.

Ο πεθερός του είχε κορδέλα στην Νάουσα από το 1945 κι έτσι ο μεγάλος γιος του Παναγιώτη έρχεται πρώτος στη Νάουσα και εργάζεται στην κορδέλα. Το 1967 εγκαθίσταται όλη η οικογένειά του στη Νάουσα. Ο πεθερός του, Ιωάννης Φανιάδης, του δίνει 7 στρέμματα στον Άγιο Παύλο (Κουτσούφλιανη) και εκεί καλλιεργεί φασολάκια, λάχανα, πατάτες και τα πουλάει στη λαϊκή αγορά.

Τη λύρα την έμαθε στο Μεσόβουνο το 1936,  όταν ήταν  8 ετών από τον λυράρη  Θεόκλητο Καλαϊτζίδη.  Η λύρα τον  κάνει γνωστό και το 1974 το Υπουργείο Πολιτισμού τον στέλνει για ένα μήνα στην Αμερική. Όμως το πραξικόπημα τον αναγκάζει να επιστρέψει και να ζήσει κοντά στην οικογένειά του. Το 1983 παίρνει μέρος -μαζί με την νύφη του Δήμητρα Χαϊτίδου(στο τραγούδι)-  στην εκπομπή  «Να η ευκαιρία»  και αποσπά το 1ο Βραβείο. Επί πολλά χρόνια ήταν ο Λυράρης στο χορευτικό συγκρότημα της Ευξείνου Λέσχης Ποντίων Νάουσας και δίδαξε την ποντιακή λύρα σε άπειρους  μαθητές του Συλλόγου. 

Σήμερα σε ηλικία 98 ετών ανέβηκε στον ουρανό των αγγέλων  να συναντήσει τον γιο του Κωνσταντίνο και όλους τους προγόνους μας …

Όπως ήταν πάντα  δοτικός και πρόθυμος, με υποδέχθηκε τότε με χαρά μαζί με τους δύο γιους του, Μιλτιάδη και Θεόδωρο, την κόρη του Θεοδούλα  και τη νύφη του Δήμητρα για να μου παραχωρήσει τη συνέντευξη. Στο τέλος βέβαια  για να με ευχαριστήσει συγκινητικά  άνοιξε την θήκη με τη λύρα  και μου αφιέρωσε το ποντιακό τραγούδι  «Η μάνα εν κρύο νερόν…»

Σε ευχαριστούμε, μοναδικέ Χάιτα για το σημαντικό έργο που -με τόση αγάπη- πρόσφερες στην ποντιακή παράδοση. 

Αιωνία σου η μνήμη!

Βασιλική Καραγιαννοπούλου – Πουλτίδου