Άρης Τόσιος. Δικαίωση του Ομίλου ως μακροχρόνιου θεματοφύλακα του εθίμου

Επιστολή στην υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, για την ένταξη του δρώμενου ‘Μπούλες’, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, έστειλε την Τετάρτη 20 Αυγούστου ο πρόεδρος του Ομίλου ‘Γενίτσαροι και Μπούλες’, Άρης Τόσιος. Αναφέρει τα εξής:

«Η υπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού κυρία Λίνα Μενδώνη, με Απόφαση της στις 10 Αυγούστου 2020 ενέκρινε την εγγραφή στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, του στοιχείου «Γενίτσαροι και Μπούλες», όπως περιγράφεται στο συνημμένο Δελτίο Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που φέρει τον παραπάνω τίτλο.

Η κατοχύρωση του εθίμου απασχολεί τις ενεργές διοικήσεις και τα μέλη του Ομίλου Γενίτσαροι και Μπούλες σχεδόν μισό αιώνα. Από τη στιγμή που μετά την αναβίωση του το έτος 1954, άρχισε να αποκτά μια σχετική αίγλη και ορισμένη φήμη εκτός Νάουσας κυρίως, δημιουργήθηκε ταυτόχρονα και το εξής δίλημμα: υπηρετώ το έθιμο ανιδιοτελώς και με μεράκι ή εξυπηρετούμαι από αυτό έχοντας άλλα στο πίσω μέρος του μυαλού μου;

Για τον Όμιλο και τα βιωματικά μέλη που το υπηρέτησαν μακροχρόνια και άοκνα, το ζήτημα ήταν και παραμένει ξεκάθαρο, με ελάχιστες πάντα εξαιρέσεις. Τι συμβαίνει όμως διαχρονικά με τους εκάστοτε αυτόκλητους «μνηστήρες» που είδαν από νωρίς τη δραστηριότητα αυτή ως μέσο φτηνής αυτοπροβολής και απόκτησης εφήμερου κέρδους με διαφόρους τρόπους; Ουκ ελάχιστες οι περιπτώσεις ορισμένων ατόμων- μεμονωμένων ή υπό τη σκέπη κάποιου πολιτιστικού φορέα -, όπου έκαναν καριέρα πάνω στις πλάτες του εθίμου, και προπαντός με πλαστή ταυτότητα. Μια φωτογραφία πλάι σε ένα τελεστή την περίοδο της Αποκριάς, αρκεί ως τεκμήριο γνώσεων - σύμφωνα πάντα κατά την άποψη ορισμένων κύκλων -, ώστε να μπορούν να διδάξουν με αμοιβή όλη την ιδιαίτερη πολιτιστική παράδοση της Νάουσας. Δίνοντας και βεβαίωση παρακολούθησης βέβαια. Με σφραγίδα βιωματικού χορευτή...

Η ειρωνεία βέβαια είναι πως σε παλαιότερες εποχές ορισμένοι από αυτούς, το χλεύαζαν με ειρωνικό ύφος, λόγω της ταπεινής του καταγωγής (βλέπε τη φράση «χούτες μπούλες »).

Πώς να το κάνουμε, η πολιτιστική παράδοση και ο τρόπος διασκέδασης κατά την αντίληψή τους, έπρεπε να έχει άλλες προδιαγραφές για την «υψηλή κοινωνία». Τι δουλειά είχαν αυτοί με τους «σγκούριαβους», τους περιθωριακούς…

Η ένταξη του εθίμου ως στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδος, δεν αποτελεί ούτε την αρχή ούτε το τέλος μιας συγκεκριμένης ενέργειας κατοχύρωσης. Είναι η απόρροια μια συνεχούς προσπάθειας διάσωσης της Ναουσαίικης ζώσας παράδοσης και πολιτιστικής μας ταυτότητας, η οποία αποτέλεσε μάλιστα και τη γενεσιουργό αιτία ίδρυσης του ομώνυμου Ομίλου το έτος 1971. Του Ομίλου, που όπως λέει και ο τίτλος, «για την Προστασία και Προβολή των χορών και του εθίμου Γενίτσαροι και Μπούλες της Νάουσας».

Η προσπάθεια της ένταξης στο εθνικό ευρετήριο, συλλήφθηκε ως ιδέα αμέσως μετά την επιτυχημένη πρωτοβουλία του Δήμου Ηρωικής Πόλεως Νάουσας το έτος 2011, για την καταγραφή και επιστημονική τεκμηρίωση του εθίμου, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα 2011-2014. Το αίτημα του Δήμου απηχεί ευρύτερα και την επιθυμία όλων των κατοίκων της πόλης της Νάουσας. Η επιτόπια έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Τομέας Νεώτερης & Σύγχρονης Ιστορίας, Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας) και επιστημονικά υπεύθυνη την κ. Ελεωνόρα Σκουτέρη-Διδασκάλου, τ. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στον Τομέα Νεώτερης & Σύγχρονης Ιστορίας, Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας επιστημονικής τεκμηρίωσης του εθίμου από την Επιστημονική ομάδα του ΑΠΘ.

Ορισμένα βασικά δεδομένα της έρευνας (εκθέσεις, υπομνήματα, απομαγνητοφωνημένες και μηχανογραφημένες συνεντεύξεις, καθώς και επιμέρους ερευνητικά στοιχεία) κατατέθηκαν το 2014 στον Δήμο Νάουσας. Κεντρικά στοιχεία ανακοινώθηκαν σε εκδήλωση του Δήμου. Από το έτος 2011, Ο Όμιλος «Γενίτσαροι και Μπούλες» συμμετείχε, ενεργά σε όλες τι διαδικασίες καταγραφής και τεκμηρίωσης της επιστημονικής ομάδας του ΑΠΘ.

Από το 2013 και ουσιαστικά από τα τέλη 2017 όπου επανασυστάθηκε η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για την προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO), οι Διοικήσεις του Ομίλου έλαβαν την πρωτοβουλία της ένταξης, συμμετείχαν σε όλες τις διαδικασίες για την προετοιμασία εγγραφής του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με τη συλλογή ιστορικών στοιχείων, παροχή πληροφοριών, βιβλιογραφίας, φωτογραφιών, υλικών τεκμηρίων κλπ. Επιπλέον, έλαβαν μέρος και σε συναντήσεις με αρμόδιους φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού, προκειμένου να υποστηριχθεί η υποψηφιότητα. Με αφορμή την υποβολή φακέλου προκειμένου να εξεταστεί η εγγραφή του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες» στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, ο Όμιλος Γενίτσαροι και Μπούλες της Νάουσας και η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού, συνδιοργάνωσαν τον Ιούνιο του 2019 στη Νάουσα, ανοιχτή εκδήλωση ενημέρωσης. Το Δελτίο ένταξης συντάχθηκε με απόλυτη σοβαρότητα, επιστημονική επιμέλεια και ορθότητα, σε συνεχή επικοινωνία με την Επιστημονική επιτροπή ένταξης του Υπουργείου. Κυρίως όμως διακατέχεται από αμεροληψία, παρέχοντας στη διάθεση της επιστημονικής Επιτροπής οποιαδήποτε υπαρκτή τεκμηρίωση, πληροφορία, βιβλιογραφική αναφορά και έντυπο υλικό σχετικά με το προς ένταξη δελτίο.

Στην προσπάθεια αυτή, ο Όμιλος Γενίτσαροι και Μπούλες είχε την αμέριστη συμπαράσταση και συνεργασία του Επίτιμου Προέδρου του Ομίλου Δημητρίου Μπάιτση, όλων των διατελεσάντων Προέδρων, κ.κ. Γεωργίου Άγρη, Γεωργίου Ζαχαριάδη, καθώς επίσης και όλων των Δημάρχων της πόλης έως σήμερα. Στην προώθηση της προσπάθειας συνέβαλλαν σημαντικά - κατά χρονολογική σειρά δράσης και δίχως να υπολείπεται κανενός η έμπρακτη συνεισφορά στις διαδικασίες- , οι Βουλευτές Ημαθίας κυρία Φρόσω Καρασαρλίδου, κ. Τόλκας Άγγελος και κ. Βεσυρόπουλος Απόστολος. Επιπλέον θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί η κυρία Φρόσω Κιάου, και κυρίως η Δικηγόρος κυρία Τουσιδώνη Δήμητρα με τις πολύτιμες συμβουλές της στο τεχνικό κομμάτι σύνταξης του δελτίου.

Η ένταξη του εθίμου της Νάουσας στο εθνικό ευρετήριο στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδος είναι επίκαιρη στις μέρες μας όσο ποτέ. Αποδεικνύει περίτρανα ότι σε πείσμα των καιρών, και παρά τα καθημερινά και πρωτοφανή προβλήματα - για τα μέχρι σήμερα δεδομένα - που μαστίζουν την κοινωνία μας, (οικονομική κρίση, κορωνοϊός, απειλή πολεμικής σύρραξης κ.λ.π.), κάποιοι «γραφικοί» και μετρημένοι στα δάκτυλα, επιμένουν μοναχικά και σιωπηλά, στο δρόμο της προσωπικής τους πάντα υπέρβασης, να υπηρετούν με ευλάβεια και απόλυτη σοβαρότητα το ρόλο τον οποίον τους ανατέθηκε από τους πολλούς τον ρόλο της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς. Ένα δρόμο μετ' εμποδίων, συνεχή και δύσκολο, ο οποίος δε βρίσκεται μπροστά στις κάμερες, τα μικρόφωνα και τις οθόνες, αλλά μέσα στη μακροχρόνια διαδρομή και έμπρακτη υπηρεσία του εθίμου.

Η απόφαση αυτή, όχι μόνο χαροποίησε τα μέλη του Ομίλου Γενίτσαροι και Μπούλες, αλλά ταυτόχρονα δικαίωσε το μακροχρόνιο και σημαντικό ρόλο του ως θεματοφύλακα του εθίμου. Κατοχυρώνει ποικιλοτρόπως το έθιμο, ενώ ταυτόχρονα το προβάλλει. Ο σημαντικότερος όμως λόγος είναι πως ως αποτέλεσμα της ένταξης, ταυτοποιείται και κατοχυρώνεται ο τόπος και κυρίως η ομάδα που το τελεί έμπρακτα.

Ο αγώνας συνεχίζεται και δε σταματάει εδώ….»