Νικόλας Καρανικόλας: Μία 'ευφυής' πολεοδομία το 'κλειδί' για την επιβράδυνση των πανδημιών του μέλλοντος

Στο 5ο Ετήσιο Συνέδριο «Sm@rt Cities- Digit@l Citizens», με θέμα «Η πανδημία ως ευκαιρία ψηφιακού μετασχηματισμού των πόλεων της Ελλάδας», που διοργανώθηκε φέτος ψηφιακά, μέσω τηλεδιάσκεψης,  συμμετείχε σήμερα Πέμπτη ο δήμαρχος Νάουσας, Νικόλας Καρανικόλας. 

Ειδικότερα ο δήμαρχος Νάουσας συμμετείχε με ομιλία του στη θεματική ενότητα: «Η Ελληνική ‘Έξυπνη Πόλη’ στο σταυροδρόμι κρίσιμων αποφάσεων: Τα εμπόδια, οι ευκαιρίες, οι διαχρονικές ελπίδες». 

Επισημαίνεται ότι στην εν λόγω ενότητα του συνεδρίου συμμετείχαν, επίσης, ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνσης με αρμοδιότητα  θέματα Απλούστευσης Διαδικασιών Γεώργιος Γεωργαντάς, ο δήμαρχος Τρικκαίων και πρόεδρος της  ΚΕΔΕ Δημήτρης Παπαστεργίου,  ο Δήμαρχος Κιλκίς Δημήτρης Κυριακίδης, ο δήμαρχος Κοζάνης Λάζαρος Μαλούτας, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων Γρηγόρης Τάσιος, ο διευθύνων σύμβουλος της Space Hellas Δρ. Ιωάννης Μερτζάνης, με συντονιστή του πάνελ τον διευθύνοντα σύμβουλο της  Teamworks Ιωάννη Χαλαβαζή.

Ακολουθεί ολόκληρη η Ομιλία του Δημάρχου Νάουσας: 

«Εδώ και έναν χρόνο πολλοί επιστήμονες και επιστημονικές περιοχές ακόμα και πέρα από τον πυρήνα των ιατρικών επιστημών αναζητούν τρόπους θωράκισης από την σημερινή πανδημία.

Έτσι αρκετά ενδιαφέροντα άρθρα υπάρχουν πια στην διεθνή συζήτηση που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα και μεταξύ των επιστημόνων του σχεδιασμού των πόλεων.

Ένα παράδειγμα που φαίνεται ότι ακολουθείται από πολλές πόλεις είναι οι αναφερόμενες γειτονιές των 15 λεπτών στις πόλεις. Όταν η πανούκλα χτύπησε το Μιλάνο τη δεκαετία του 1570, όλα έπρεπε να αλλάξουν.  Καταστήματα έκλεισαν.  Οι άνθρωποι τραγουδούσαν και γλεντούσαν μόνο σε εξωτερικούς χώρους.  Μια μεγάλη εκκλησία, το Lazzaretto, μετατράπηκε σε νοσοκομείο.  Μέχρι το 1578 η ασθένεια είχε υποχωρήσει, αλλά η πόλη αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα και είχε χάσει σχεδόν το ένα πέμπτο του πληθυσμού της.

Φέτος, λόγω της πανδημίας, το Lazzaretto αποτελεί και πάλι μέρος ενός φιλόδοξου αστικού πειράματος.  Ο Giuseppe Sala, δήμαρχος του Μιλάνου, ανακοίνωσε τον Απρίλιο ότι η περιοχή θα φιλοξενήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα για «επανεξέταση των ρυθμών» της πρωτεύουσας της Λομβαρδίας.  Μέσα στο πυκνό αστικό τοπίο που έχει χτιστεί γύρω από τα ερείπια του παλιού νοσοκομείου, το σχέδιο είναι «να προσφέρει υπηρεσίες και ποιότητα ζωής μέσα σε 15 λεπτά χρονοαπόσταση με τα πόδια από το σπίτι».

Εργασία, σχολεία, σουπερμάρκετ, λαϊκές αγορές, όλα πρέπει να είναι σε απόσταση 15  λεπτών με τα πόδια ή το ποδήλατο.

Ήδη πολλές μεγάλες πόλεις του πλανήτη σχεδιάζουν παρεμβάσεις για τη δημιουργία γειτονιών απόστασης 15 λεπτών με πρόσβαση σε ποιοτικά αγαθά για όλους. 

Η άποψη μου είναι ότι δεν μπορεί να αποτελέσει δομική λύση στα φαινόμενα της πανδημίας -αυτής και των επόμενων- αλλά αξίζει να ενισχυθούν τέτοιες πρωτοβουλίες για τις μητροπόλεις του πλανήτη. 

Ποια είναι η λύση; Τι πρέπει να αποφύγουμε για να μην γεννηθούν πανδημίες στο μέλλον αν ειδικά διδαχθούμε από τις εμπειρίες του παρελθόντος και του παρόντος;

Πώς ο έξυπνος σχεδιασμός πόλεων θα μπορούσε να επιβραδύνει τις μελλοντικές πανδημίες;

Η κρίση του Covid-19 είναι μια ευκαιρία να ξανασκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται οι πόλεις και να τις καταστήσουμε καλύτερα εξοπλισμένες και θωρακισμένες για να εμποδιστεί η εξάπλωση ασθενειών.

Χρειαζόμαστε μία «ευφυή» πολεοδομία, η οποία θα μπορούσε να είναι το «κλειδί» για την επιβράδυνση των πανδημιών του μέλλοντος.

Σήμερα οι πόλεις του κόσμου δεν είναι απλά συμβατικές αλλά είναι «άρρωστες».  Καθώς συνεχίζεται η πανδημία του κορονοϊού, οι άνθρωποι που ζουν σε μητροπολιτικές περιοχές έχουν πληγεί με τις χειρότερες «πληγές», αφού δεν μπορούν να απομακρυνθούν κοινωνικά με έναν αποτελεσματικό τρόπο και μερικές φορές μαστίζονται από προϋπάρχουσες συνθήκες, οι οποίες ήταν αυτές που καθόρισαν την ίδια την δημιουργία των σημερινών πόλεων.  Ξεκάθαρα ζούμε σε έναν αστικό πλανήτη.  Η παγκόσμια οικονομία ζει και πεθαίνει από και με ό, τι συμβαίνει στις πόλεις, για αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί από εδώ και πέρα.

Η πανδημία του Covid-19 είναι μια ευκαιρία να επικεντρωθεί αυτή η προσοχή σε ό, τι μπορεί - και πρέπει - να αλλάξει, για να επανεκτιμηθεί ο τρόπος με τον οποίο χτίζονται, συντηρούνται και ζουν οι πόλεις. Εν μέσω αυτής της κρίσης, ορισμένες πόλεις έχουν ήδη αρχίσει να το εφαρμόζουν, κλείνοντας δρόμους σε αυτοκίνητα για να δημιουργήσουμε χώρο για ποδηλάτες και κοινωνικά απομακρυσμένους πεζούς ή κατασκευάζοντας επιπλέον νοσοκομεία και καταφύγια άστεγων.  Αυτά τα στάδια, τα αντιδραστικά βήματα είναι σημαντικά και απαραίτητα, αλλά δεν αρκούν για να επιβραδύνουν ή να αποτρέψουν αυτήν την πανδημία ή να βοηθήσουν στην πρόληψη της επόμενης.  Για να αποκρούσουμε τις επιπτώσεις του μέλλοντος, είναι καιρός να αρχίσουμε να σκεπτόμαστε προληπτικά και μακροπρόθεσμα.

Ο καλύτερος τρόπος για να εμποδίσουμε μια πανδημία είναι να μην την αφήσουμε ποτέ να γεννηθεί.  Η πλειονότητα των μολυσματικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των υπεύθυνων για πανδημίες, ξεκίνησε σε πολλές περιπτώσεις από παθογόνα ζώα.  Εξελίσσονται από παθογόνα που επηρεάζουν και τα οικόσιτα ζώα, όπως λόγου χάρη η γρίπη των πτηνών από τα πουλερικά. Το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής MERS πιθανότατα από καμήλες. Η γρίπη των χοίρων και η σημερινή πανδημία του Covid - 19 ίσως από νυχτερίδες. Αν θέλουμε να αποτρέψουμε αυτά τα πράγματα πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο στην διαχείριση αυτών των ζητημάτων εκεί που γεννιέται το ζήτημα, εκεί όπου η γεωργία και η αστικοποίηση συμβιώνουν στις ίδιες ζώνες.

Ο τεχνικός όρος για αυτές τις περιοχές είναι περιαστικές ζώνες, τοποθεσίες στο επίκεντρο της ένταξης με μια ανεπτυγμένη πόλη, διατηρώντας παράλληλα το άλλο «πόδι» στον αγροτικό κόσμο.  Τέτοια φαινόμενα είναι ιδιαίτερα συχνά σε αστικοποιημένες χώρες όπως η Κίνα, το Βιετνάμ και άλλες ασιατικές χώρες.  Όταν μελετήθηκε η γρίπη των πτηνών στο Βιετνάμ, οι επιστήμονες κατέληξαν ότι δεν αναπτύχθηκε σε μέρη που δεν διέθεταν καθόλου συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης ή αντίστοιχα σε άλλα που είχαν ήδη αναπτύξει τέτοιες υποδομές, οι ζώνες που είδαν την πιο καταστροφική εξάπλωση του ιού ήταν αυτές που άρχιζαν να κατασκευάζουν τις βασικές τους υποδομές.  Άρα αποδεικνύεται η αντίληψη που υποστηρίζει ότι ο σωστός σχεδιασμός της ανάπτυξης των υποδομών θα μπορούσε να είναι το πρώτο «φράγμα» εξάπλωσης της νόσου.  Και μάλιστα όχι μόνο η ανάπτυξη των υποδομών αναφορικά με τις ανθρώπινες ανάγκες αλλά και οι αντίστοιχες υποδομές για την διαχείριση του ζωικού κεφαλαίου.  Από πολιτική άποψη, κανείς δεν είναι ενάντια σε τουαλέτες και τρεχούμενο νερό.

Τούτου λεχθέντος, πολλές από αυτές τις περιαστικές περιοχές, που αποδεικνύονται ως τα σημεία αφετηρίας για τις μελλοντικές πανδημίες, βρίσκονται εκτός της Ευρώπης ή των Ηνωμένων Πολιτειών και υπάρχουν πολλά για τα οποία θα μπορούσε να επικεντρωθεί ο δυτικός κόσμος εκτός των συνόρων του.  Θυμίζω ότι οι επιδημίες όπως η ευλογιά και ο κίτρινος πυρετός οδήγησαν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στις πόλεις, όπως το γεγονός ότι έχουμε μια βρύση νερού και εσωτερικές τουαλέτες και παράθυρα που μας δίνουν κυκλοφορία αέρα.  

Βέβαια το ζήτημα του ποιοι απολαμβάνουν ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτών των υποδομών. Αυτοί που τα χρειάζονται περισσότερο ή αυτοί που έχουν την δυνατότητα να πληρώσουν για αυτά;

Όσο υφίσταται μία πολεοδομική ζωνοποίηση διαφορετικών ταχυτήτων και πολιτικών στέγασης ο κίνδυνος θα παραμένει υπαρκτός. Και αυτές οι επιλογές διαρκούν και σήμερα.  Έχουν μάλιστα επιδεινωθεί από αιώνες ρατσιστικών πολιτικών στέγασης και διαρθρωτικών ανισοτήτων που έχουν αφήσει πολλούς πολίτες παγιδευμένους στην φτώχεια και την ασθένεια, με την υγεία τους να καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους ταχυδρομικούς κώδικες. Άλλωστε είναι εξαιρετικά δύσκολο να μεταμορφώσεις πόλεις που αναπτύσσονται πάνω σε γραμμές διαχωρισμού.

Η ανισότητα της υγειονομικής θωράκισης των πόλεων είναι ένα πρόβλημα που υφίσταται έντονα.  Δυστυχώς δεν μπορούμε να έχουμε ένα μέγεθος για όλους.  Δεν μπορούμε να έχουμε μια επανάσταση έξυπνης πόλης που θα οδηγήσει στην απόλυτη υγειονομική θωράκιση. Δεν είναι κατά την γνώμη μου μόνο η λύση που μας λείπει, πρέπει να δημιουργήσουμε διαδικασίες που είναι πολύ πιο ανοιχτές και χωρίς αποκλεισμούς και θα εστιάσουν και στους ανθρώπους που έχουν περιθωριοποιηθεί. Εκεί που οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες.

Πολλές οι προτάσεις από πολλούς επιστήμονες. Κάποιοι προτείνουν τα μεγαλύτερα έργα υποδομών να πάνε στις πιο φτωχές συνοικίες, άλλοι βλέπουν λύσεις στην μείωση των πληθυσμιακών πυκνοτήτων, άλλοι ζητούν πολλούς σταθμούς τηλεϊατρικής παντού.

Τι θα συμβεί όμως στο τέλος της πανδημίας;  Θα υπάρξει πραγματική πολιτική βούληση για σοβαρές επενδύσεις στην κοινωνική στέγαση και την διαχείριση του δημοσίου χώρου; Αυτό που προσωπικά θα ήθελα να ελπίσω είναι η πανδημία Covid-19 να αποτελέσει την ευκαιρία για μια αναμόρφωση των πόλεων ώστε να φιλοξενούν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, περισσότερη πεζοπορία και ποδηλασία, βιώσιμη ενέργεια με ανανεώσιμο τρόπο, μια βιομιμητική αρχιτεκτονική ως τις επιπλέον «ασπίδες» αποτροπής των χρόνιων ασθενειών και της ρύπανσης.

Οποιαδήποτε από αυτές τις διορθώσεις-μεταρρυθμίσεις θα χρειαστούν πολύ χρόνο.  Σήμερα ένας στους τρεις ανθρώπους που ζει σε πόλεις ζει σε «παραγκούπολη». Σήμερα επίσης 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε άθλιες λυπηρές συνθήκες.  Αυτός δεν είναι ένας αριθμός που μπορεί να αλλάξει γρήγορα. Θα χρειαστούν και κεφάλαια και πολιτική βούληση, αλλά μεταξύ «πακέτων» τόνωσης και παγκόσμιας δημόσιας επένδυσης, η πανδημία είναι η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσουμε.  Οι πόλεις έχουν ήδη αναπτύξει πολιτικές που θα φαινόταν ριζοσπαστικές σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή, όπως η ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών. Αν μπορούμε να βρούμε τον τρόπο και να ενεργούμε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, μπορούμε να βρούμε έναν τρόπο να το κάνουμε και μακροπρόθεσμα.  Εάν το κόστος της αδράνειας είναι μια ακόμα μία πανδημία, η πρόληψη αξίζει την τιμή».